Кыргызстандын калкы карылыктын босогосунда турат

Улгайган адамдардын эл аралык күнү жыл сайын 1-октябрда белгиленет. Мындай чечим 1990-жылы декабрда Бириккен Улуттар Уюмунун Башкы Ассамблеясы тарабынан кабыл алынган.

Бул күндү белгилөөнүн макксаты максаты — улгайган курактагы адамдардын көйгөйлөрүнө жана муктаждыктарына дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн буруу, коомдун демографиялык улгайышы жөнүндө маалымдуулукту жогорулатуу болуп саналат.

Кыргызстандын статистикалык комитети өлкөдө эмгекке жарамдуу курактагы адамдардын саны жыл сайын көбөйүп жатканын билдирет. Бул аскердик муунга салыштырмалуу 1950-1960-жылдары төрөлгөн муундун пенсия курагына өтүшү менен шартталган.

Акыркы беш жыл ичинде бул курактагы адамдардын саны жалпысынан 117 миңден ашык адамга көбөйгөн.

2023-жылдын башына карата эмгекке жарамдуу курактагы 627 миңден ашык жаран же калктын жалпы санынын 9 пайызы жашаган.

Эмгекке жарамдуу курактагы (63 жаш жана андан улуу) эркектердин саны 197 миңден ашык, аялдардын (58 жаш жана андан улуу) саны 430 миңге жакын. Эмгекке жарамдуу курактагы топтогу аялдардын саны эркектердин санынан дээрлик 232 миң адамга же 2,2 эсе көп.

2022 — жылы эркектердин жашоо узактыгы 68 жашты, аялдардыкы 76 жашты түзгөн. Жашоонун узактыгындагы ажырым жыныстардын өлүм деңгээлиндеги айырмачылыктар менен байланыштуу:

Эркектердин өлүмү аялдардыкынан дээрлик бир жарым эсе жогору. Бул жерде аялдардын пенсия курагы беш жылга эрте келе тургандыгын да эске алуу керек (эркектерде — 63 жашта, аялдарда — 58 жашта).

БУУнун курактык классификациясына ылайык, эгер калктын жалпы санында 65 жаш жана андан улуу курактагы адамдардын үлүшү 4 пайыздан төмөн болсо, анда мындай өлкөнүн калкы жаш деп эсептелет, эгер 4 пайыздан 7 пайызга чейинки интервалда болсо, калк карылыктын босогосунда турат, эгер 7 пайыздан жогору болсо, улгайган калк деп эсептелет.

Кыргызстандын калкы карылыктын босогосунда турат

2023-жылдын башына карата 65 жаш жана андан жогору курактагылар 378,1 миң болгон, бул калктын 5,4 пайызы.

Бирок бул көрсөткүч КМШнын башка өлкөлөрүнө салыштырмалуу кыйла төмөн. Мисалы, быйыл жыл башында Азербайжан жана Казакстан боюнча көрсөткүч 8,5 пайызды, Орусия жана Беларусь боюнча көрсөткүч 16,5 пайызды түзгөн.

БУУнун божомолу боюнча Кыргызстанда бул тенденция  2030-жылга жакын байкалат, анда 65 жана андан улуу жаштагы улгайган адамдардын үлүшү 7 пайызга жакындайт.

Социалдык фонддун органдарында жана башка мамлекеттик органдарда 2022-жылдын аягына карата 790 миң пенсионер каттоодо турган.

Былтыр белгиленген айлык пенсиянын орточо өлчөмү 8 114 сомду түздү, бул пенсионерлер үчүн жашоо минимумунун бюджетинен 28,6 пайызга (7 178 сом) ашты.