Карантин учурунда стрессти кантип башкаруу керек?

Ооруп калуудан коркуу, жакындарыңыздын ден-соолугун ойлоп, тынчсыздануу, каржы каатчылыгы, келечекке ишенбөөчүлүк…

Карантинде ушул сыяктуу көптөгөн тынчсыздануулар болгону эч кимге жашыруун эмес. Суроо жаралат: адамдар абалды  кантип жеңе алат, ал үчүн кандай көнүгүүлөр пайдалуу?

Ташкент мамлекеттик педагогикалык университетинин педагогика жана психология факультетинин деканы Гулсин Ибрагимова сунуштаган кеңештерди бөлүшөбүз. Терс жагдайларды башкарууга жардам берүү үчүн төмөнкү эрежелерди карап чыгалы.

1. Сизди тынчсыздандырган нерсени түшүнүүгө аракет кылыңыз.

Стресс ар бир адамда ар башкача көрүнөт: кимдир-бирөө көйгөйгө көңүл бурбайт. Айрымдар тескерисинче, ага олуттуу маани берет.

Кээ бир адамдар уйку менен байланыштуу көйгөйлөргө дуушар болгондо, оюн бир жерге топтой албаганы байкалат. Психология жаатындагы алдыңкы окумуштуу Алексей Слободчиков алгач адам үчүн эмне коркунучтуу экендигин аныктоого кеңеш берет. Мисалы, адам ооруп калуудан, жакындарын коргой албай калуудан же убакытты үнөмдөп калуудан чочулашы мүмкүн. Мунун себебин билгенден кийин, кырдаал сизге кандай ыңгайсыздыкка алып келээрин жана кантип туруктуу бойдон калууну ойлонуп алыңыз.

«Иш-аракеттер планын түзүңүз. Канчалык кененирээк болсо, ошончолук жакшы болот. Планыңызды кагазга же компьютерге жазыңыз же жаттап алыңыз. Күн сайын жок дегенде бир кадам жасоодон баштаңыз. Максаттын маңызы сизди колдойт жана келечекке ишеним берет», — дейт психолог.

2. Оң натыйжаларды издеңиз.

Адистер эгерде учурда бир нерсени өзгөртүү мүмкүн болбосо, аны факт катары кабыл алып, оң жактарын табууга аракет кылууну сунушташат. Мисалы, үйдө отурууга туура келсе өзүн-өзү өнүктүрүү ыкмаларын колдонсо болот: онлайн курстардан өтүп, кошумча маалымат алууга мүмкүн.

3. Стрессти жок кылууга аракет кылыңыз.

Психологдор сизди кыжырданткан нерселер жөнүндө азыраак ой жүгүртүүнү сунуш кылышат. Мисалы, эгер сиз күн сайын коронавирус жөнүндө жаңылыктарды окуп турсаңыз, анда бул жөнүндө азыраак кабар алыңыз.

«Күнүнө бир-эки ишенимдүү жаңылык булагын калтырыңыз жана ал аркылуу акыркы маалыматтарды текшерип көрүңүз. Же ар бир мүнөт сайын дүрбөлөңгө түшүп турган коомдук медиа түрмөгүңүз барбы? Андай учурларда, социалдык тармактарды колдонууну чектеп, смартфонуңузга келген күндөлүк билдирүүлөрдү өчүрүп салыңыз», — дешет адистер.

Ошондой эле, максималдуу концентрацияны талап кылган  иш-аракеттер адамга ар кандай патогендерден арылууга жардам берет.

4. Сезимдериңизди жоготпогонго аракет кылыңыз.

Көпчүлүк адамдар стресстик кырдаалда гумандуу болуп калышат. Психологдор оор кырдаалда тескерисинче, бири-бирибизге жылуу мамиле жасап, көйгөйлөрдү жана түшүнбөстүктөрдү өз убагында чечишибиз керек экендигин эскертет.

«Нааразычылыктар жана мажбурлоо чыр-чатактын келип чыгышына себеп болгон учурда жардам суроо өз ара түшүнүшүүнүн, кечиримдүүлүктүн жана ишенимдин негизи болуп саналат», — дейт Слободчиков.

5. Батириңизди тазалаңыз.

Үйдү таза сактоо жакшы. Ал ооруп калуу мүмкүнчүлүгүн азайтат. Сиз батириңиздеги нерселерди тазалап, иреттей аласыз. Бул процесске үй-бүлөнүн бардык мүчөлөрүн тартуу керек.

6. Жеке дүйнөңүздү сактаңыз.

Изоляцияланган же милдеттүү түрдө карантиндик шарттарда үй-бүлөнүн ар бир мүчөсүнүн өзүнүн жеке дүйнөсү болушу өтө маанилүү. Жакындарыңызга кээ бир учурларда капа болбош үчүн, жалгыз болуу жана унчукпай коюу керек экендигин түшүндүрүшүңүз керек. Мисалы, үйдүн чатырына атайын орун бөлүп койсоңуз болот. Бул өзүнчө бөлмө же бөлмө ортосунда орнотулган туристтик чатыр болушу мүмкүн. Бөлмөнүн эшигине «бош эмесмин, тынчымды алба» деген жазууну илип коюңуз.

Карантин мезгилинде ушул эрежелерди сактасаңыз, бардык терс эмоцияларды өз убагында ооздуктай аласыз.